Legalność podsłuchów w Polsce jest trudnym tematem, a osoby decydujące się na zamontowanie ukrytego podsłuchu w biurze, mieszkaniu czy samochodzie często nie sprawdzają, co mówią przepisy prawa na temat podsłuchów. Dzieje się tak samo w przypadku programów szpiegujących na telefon i ukrytych minikamer.

Ukryty podsłuch to czasami jedyny sposób na udowodnienie zdrady małżonkowi, zdobycia dowodów przeciwko niesubordynowanej niani czy pracownikowi przekazującemu wbrew umowie sekrety firmy. Nagrywanie podsłuchem czy ukrytym dyktafonem bywa także jedynym ratunkiem dla osoby mobbingowanej w pracy, kiedy przeciwko jednej osobie stoi ceniony przedsiębiorca, a pozostali pracownicy umywają od wszystkiego ręce. Ukryty podsłuch może zostać wykorzystany także do rejestracji prywatnych rozmów biznesowych i prywatnych czy sprawdzania, co się dzieje w mieszkaniu pod nieobecność właściciela czy jednego z lokatorów.

Czy ukryty podsłuch jest etyczny?

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Niezależnie od tego, co mówi prawo na temat legalności podsłuchów, inaczej ocenimy ukryty podsłuch zamontowany przez rodziców obawiających się, że niania znęca się nad ich dzieckiem, a inaczej wypowiemy się o pracodawcy, którzy bezpodstawnie podsłuchuje swoich pracowników nawet w czasie ich prywatnych przerw od pracy. Media donosiły o wielu przypadkach podsłuchów – niektóre były uwikłane w skandale, inne pomagały dowieść niewierności drugiej połówki, nieuczciwości niani czy wykradania tajemnic firmowych. Oczywiście w każdej tej sytuacji osoby podsłuchiwane nie miały pojęcia, że ich słowa są rejestrowane.

Czy ukryty podsłuch jest legalny?

Pytasz o to, czy zakup ukrytego podsłuchu jest legalny, czy o legalność używania zakamuflowanego podsłuchu? Masz na myśli podsłuchiwanie całkowicie obcych Ci osób czy może dziecka, niani, pracownika albo męża?

• Zakup ukrytego podsłuchu np. w sklepie detektywistycznym online jest legalny.
• Używanie ukrytego podsłuchu za zgodą osoby, z którą rozmawiasz i którą nagrywasz, jest legalne.
• Zamontowanie i używanie legalnie zakupionego podsłuchu bez wiedzy podsłuchiwanych osób jest nielegalne.

Legalność używania ukrytego podsłuchu jest kwestią sporną. Odpowiedź na pytanie, czy ukryty podsłuch jest legalny, zależy od tego, kogo nagrywasz – czy sytuację między dwoma osobami, w której nie uczestniczysz, czy może rozmowę w dwoje oczu z przełożonym lub pracownikiem, któremu nie ufasz, i chcesz na wszelki wypadek zarejestrować jego ustne deklaracje, jeżeli nie dokumentujecie ustaleń na piśmie.

Czy nagrywanie rozmów za pomocą podsłuchu jest legalne?

Jeśli nagrywanie odbywa się za zgodą osoby, z którą rozmawiasz, lecz nie widzi ona samego narzędzia nagrywającego – rejestrowanie rozmowy jest w porządku. Dopiero kiedy chciałbyś ją rozpowszechnić, musiałbyś mieć zgodę rozmówcy. Co natomiast w przypadku, kiedy podsłuch jest ukryty, a osoba, z którą rozmawiasz, bądź osoby trzecie podsłuchiwane przez Ciebie nie wiedzą, że ich słowa są nagrywane – a nawet przekazywane na bieżąco?

Jeśli odpowiedzi na te pytania poszukamy w Kodeksie Karnym, dowiemy się, że nagrywanie rozmowy po kryjomu, w której uczestniczysz, jest legalne – dopóki jej nie rozpowszechnisz, np. przesyłając osobie trzeciej czy publikując online. Możesz nagrywać rozmowę bez zgody innych osób w niej uczestniczących, jeżeli zachowasz nagrany materiał dla siebie – w końcu jesteś uczestnikiem rozmowy i podawane informacje były przeznaczone dla Twoich uszu.

Jeżeli z kolei zajrzymy do Kodeksu Cywilnego, dowiemy się, że nagrywanie za pomocą ukrytego podsłuchu bez zgody rozmówcy i udostępnienie tej treści osobom trzecim narusza konstytucyjne prawo jednostki do ochrony prywatności. Mówi o tym art. 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – o zasadzie ochrony życia prywatnego, czyli Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Dobra osobiste osoby nagrywanej zostałyby naruszone w sytuacji, w której np. rozmowa w dwoje oczu zostałaby upubliczniona.

Aczkolwiek w sytuacji naruszenia konstytucyjnie gwarantowanego prawa do ochrony prywatności sąd ocenia, czy jest to uzasadnione potrzebą zapewnienia innej osobie prawa do sprawiedliwego procesu, o którym mówi art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Podsumowując: nagrywanie bez zgody osób, z którymi rozmawiasz, jest legalne, dopóki nie rozpowszechnisz zarejestrowanego materiału poza ten krąg.

Czy podsłuchiwanie osób trzecich jest legalne?

Podsłuchiwanie – czy to na bieżąco, czy odtwarzanie zarejestrowanego materiału – osób trzecich jest nielegalne. Zanim zaczniesz podsłuchiwać, łamiesz prawo samym zamontowaniem podsłuchu w ukrytym miejscu.

Rodzice nieufający nowej niani dziecka, żona podejrzliwie oceniająca kolejną delegację męża, pracodawca podejrzewający pracownika o podburzanie przeciwko niemu pozostałych przełożonych – nie brak sytuacji, w której ludzie, niezależnie od sytuacji zawodowej i społecznej, myślą o ukrytym podsłuchu, aby raz na zawsze rozwiać swoje wątpliwości.

Niestety – założenie przez nich ukrytego podsłuchu jest nielegalne i łamie art. 267 Kodeksu Karnego. Możemy przeczytać, że kto bez uprawnień ma dostęp do informacji nieprzeznaczonych dla jego uszu – czy to poprzez otwarcie czyjejś korespondencji, podłączenie do sieci komunikacyjnej, czy przełamanie lub ominięcie elektronicznego, magnetycznego, informatycznego lub innego zabezpieczenia – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat. Artykuł wymienia także założenie ukrytego podsłuchu lub posługiwanie się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem lub oprogramowaniem (np. oprogramowaniem szpiegowskim na smartfona, ukrytą minikamerką, zakamuflowanym dyktafonem).

Ukryty podsłuch a zdrada w małżeństwie, zła niania lub nierzetelny pracownik

Interpretacja każdej sytuacji, w której został ukryty podsłuch, należy do sądu. Jak już wspomnieliśmy – jeżeli nagranie pozyskane bez wiedzy osoby nagrywanej jest niezbędnym dowodem w sprawie, może zostać wykorzystane (jest wówczas sprawdzana między innymi jego autentyczność, którą powinien udowodnić podsłuchujący). Czy podsłuchiwanie męża, niani lub nierzetelnego pracownika bez jego wiedzy jest nielegalne?

Tak, ale sąd może uznać, że osoba podsłuchująca była uprawniona do pozyskania informacji – na przykład o “działalności” męża w czasie wolnym czy o prawdziwej opiece niani nad dzieckiem.

Niemniej jednak prawo łamiemy nawet wtedy, kiedy okaże się, że mąż i niania są niewinni lub informacji z nagrania są na tyle niewyraźne, że nie możemy ich zrozumieć. Liczy się sam fakt zamontowania podsłuchu i jego używanie bez wiedzy osoby podsłuchiwanej.

Nagrywanie ukrytym podsłuchem a dowód w sądzie

Nielegalnie pozyskane nagranie może zostać dowodem w sprawie, jednak znowu musimy rozróżnić dwie sytuacje: w której osoba nagrywająca uczestniczy i w której osoba podsłuchująca nie uczestniczy.

W pierwszej sytuacji nagranie mogłoby zostać niedopuszczone wtedy, kiedy zostałaby podważona jego autentyczność bądź to nagranie nie byłoby jedynym bardzo ważnym dowodem w sprawie, który przesądzi o winie lub niewinności. Głównym zarzutem wobec nagrania z podsłuchu jest możliwość sterowania rozmową przez osobę nagrywającą i celowe manipulowanie, prowokowanie drugiej osoby. Sąd określa zatem, jaką wartość dowodową ma takie nagranie.

W drugiej sytuacji nagranie może zostać dopuszczone wtedy, kiedy jest istotne dla interesu osoby podsłuchującej. Każdy przypadek jest indywidualnie oceniany – sąd rozstrzyga, czy osoba podsłuchująca faktycznie musiała się uciec do podsłuchu, aby zebrać pożądane treści. 

Art. 227 Kodeksu Postępowania Cywilnego mówi, że Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Istotne znaczenie, czyli takie, bez którego np. wina osoby oskarżonej nie zostałaby udowodniona. Osoba podsłuchiwania ma zaś prawo oskarżyć podsłuchującą o naruszenie prawa do prywatności i uzyskiwanie w sposób bezprawny informacji.

• Jeśli chcesz podsłuchiwać nianię lub nagrywać ją minikamerką, przed podpisaniem umowy poinformuj ją, że jej wizyty będą rejestrowane, a także dodaj stosowny zapis do umowy. Jeżeli niania będzie miała złe zamiary, sama zrezygnuje z oferty takiej pracy. Uczciwa opiekunka dziecka nie będzie miała nic do ukrycia.

Tak więc – dowodem w sprawie może być nagranie pozyskane za pomocą ukrytego podsłuchu, które dowodzi na przykład:

• zdrady w małżeństwie,
• szkodliwego działania na rzecz pracodawcy,
• nieakceptowalnego zachowania niani pozostawionej sam na sam z dzieckiem.

Jednak wobec osoby, która pozyskała w sposób nielegalny nagranie, może toczyć się oddzielnie postępowanie karne – albo zostanie uniewinniona ze względu na okoliczności, albo nie…

Podsumowanie: kiedy ukryty podsłuch jest legalny?

Używanie ukrytego podsłuchu jest legalne tylko wtedy, kiedy osoby nagrywane wiedzą o tym, że ich rozmowy są rejestrowane (np. pracownicy mają taki zapis w umowie, którą podpisali) lub kiedy uczestniczysz w rejestrowanej przez siebie rozmowie i nagrywasz ją ukradkiem, ale nie zamierzasz rozpowszechniać.

Ukryty podsłuch jest nielegalny, kiedy nie uczestniczysz w danej sytuacji, a osoba nagrywania nie ma pojęcia, że jej słowa są zapisywane i mogą zostać ponownie odtworzone.

Zakup podsłuchu jest legalny – sklep sprzedający podsłuchy i minikamery nie odpowiada za sposób ich używania.