Ustawa o broni i amunicji definiuje, jaka broń – w rozumieniu tej ustawy – jest bronią palną. Od tego powinniśmy zacząć nasze rozważania co do użycia broni palnej, zwłaszcza jeśli ten temat interesuje Cię z dwóch stron: zarówno od strony osoby trzymającej w ręku broń, jak i człowieka, który kiedyś, nawet przypadkowo, może znaleźć się na celowniku.

Broń palna według ustawy o broni i amunicji – co to jest?

Art. 4 ustawy o broni i amunicji wyjaśnia pojęcia ustawowe. Wynika z niego, że broń palna to na przykład broń bojowa, myśliwska, sportowa, gazowa, alarmowa i sygnałowa. Z wymienionych broni palnych bez zezwolenia można posiadać tylko broń alarmową o określonym kalibrze (maksymalnie 6 mm), w której zakres wchodzi na przykład broń hukowa.

Prawo do użycia broni palnej – broń alarmowa bez zezwolenia

Zezwolenia na broń nie jest wymagane do używania broni palnej sygnałowej i alarmowej do wzywania pomocy, celów ratowniczych, poszukiwawczych. Używać takiej broni palnej bez zezwolenia mogą także osoby, które sygnalizują zawodnikom podczas określonych zawodów start konkurencji sportowej. Broń alarmową możesz kupić bez pozwolenia do używania jej w celu:

• obronnym – czyli do samoobrony, aby odstraszyć napastnika głośnym dźwiękiem bądź wystrzeleniem gumowej kulki,
• wezwania pomocy – czyli kiedy zgubisz się np. w górach. Do tego służy broń hukowa z nasadką do wystrzeliwania rac,
• odstraszania zwierząt – chociaż nie jest to rekomendowane, bowiem na rynku są dostępne dedykowane temu gazy i odstraszacze ultradźwiękowe,
• zabawy – np. zabawy sylwestrowej, bo broń hukowa może posłużyć do wystrzeliwania rac.

Prawo do użycia broni palnej – inne rodzaje broni i pozwolenia

Aby mieć prawo do użycia danej broni palnej, trzeba posiadać pozwolenie na broń. Zależnie od tego, czy jest to broń do ochrony osób i mienia, strzelectwa, myślistwa, rekonstrukcji historycznej lub inna, wydawanie pozwolenia na broń przebiega nieco inaczej. Również inaczej wygląda użytkowanie broni palnej.

Prawo do użycia broni palnej na strzelnicy

Czy broń palną zgodnie z prawem można wykorzystywać tylko na strzelnicy? Nie – istnieją bronie palne, których można używać poza strzelnicą, posiadając odpowiednie pozwolenie na broń. I tak na przykład – poza strzelnicą można używać wiatrówek. Wiatrówki dostępne jako broń bez pozwolenia to broń pneumatyczna, której pocisk opuszczający lufę nie ma energii kinetycznej większej niż 17J. Wiatrówkę bez zezwolenia możesz kupić nawet przez Internet – wówczas musisz przedstawić sprzedawcy tylko dowód swojej pełnoletności, aby sklep miał pewność, że nie sprzedaje wiatrówki osobie małoletniej. Takiej wiatrówki możesz używać poza strzelnicą, aczkolwiek w sposób, który nie zagraża ani osobom trzecim, ani zwierzętom.

Prawo do użycia broni palnej do samoobrony

Temat samoobrony jest w naszym kraju bardzo kontrowersyjny – chociaż na rynku jest dostępnych mnóstwo akcesoriów do obrony koniecznej, niepokój wzbudzają przepisy, przez które przeciętnemu Kowalskiemu trudno określić, kiedy dochodzi do przekroczenia granic obrony koniecznej – ma więc poczucie, że prawo chroni przestępców, a on sam ma związane ręce. Niektórzy myślą o prawie do użycia broni palnej do samoobrony – czy jest to możliwe?

Bez pozwolenia na broń palną możesz posiadać broń hukową z opcją ładowania gumowymi kulkami, wiatrówkę o pocisku z energią kinetyczną mniejszą niż 17J oraz broń czarnoprochową wytworzoną przed rokiem 1885 lub jej wierną replikę.

Do samoobrony możesz użyć broni hukowej w celu odstraszenia przeciwnika – jeżeli nie posiadasz pozwolenia na broń palną do ochrony osobistej, a taka jest wydawana stosunkowo rzadko.

Dla porównania – w 2016 roku wydano 244 pozwolenia na broń do ochrony osobistej, 2 pozwolenia na broń do ochrony mienia i osób oraz aż 5007 pozwoleń na broń do celów łowieckich i prawie 500 pozwoleń na broń sportową. Aby uzyskać pierwsze pozwolenie, trzeba udokumentować trwałe zagrożenie życia, co według niektórych osób jest absurdalnym czekaniem aż do ostatecznego momentu i wyślizgnięciem się śmierci z rąk.

Jednak czy posiadanie np. broni w celach myśliwskich wyklucza jej użycie, kiedy uzbrojony przestępca włamie się do Twojego domu? Poniżej wyjaśniamy kwestię różnych broni palnej do samoobrony.

Broń palna do samoobrony – czy można użyć?

W akcie obrony koniecznej masz prawo do użycia dowolnego narzędzia do samoobrony, jakie znajduje się pod Twoją ręką – chociaż lepiej, aby nie był to nielegalnie posiadany kastet. Osoby, które posiadają pozwolenie na broń do ochrony osobistej, osób oraz mienia, mogą jej użyć do obrony koniecznej, pamiętając o tym, że narzędzie do samoobrony powinno być adekwatne do sytuacji zagrożenia. Przekroczeniem granic obrony koniecznej byłoby np. strzelanie do uciekającego włamywacza.

Teoretycznie każda broń palna mogłaby posłużyć do samoobrony w sytuacji bezprawnego, bezpośredniego i rzeczywistego zamachu, który zagraża Twojemu życiu, w praktyce – z tego tytułu może odbyć się rozprawa, podczas której będziesz osobą oskarżoną o przekroczenie granic obrony koniecznej i użycie broni niezgodnie z przeznaczeniem. Mógłby zostać złożony nawet wniosek o jej odebranie.

Każda taka sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie i trudno jednoznacznie orzec, jakie skutki przyniosłoby użycie broni sportowej czy myśliwskiej do samoobrony.

Prawo do użycia broni palnej a przekroczenie granic obrony koniecznej

Przekroczenie granic obrony koniecznej w związku z użyciem broni palnej – nawet za odpowiednim zezwoleniem na broń – może odbyć się na kilka sposobów, na przykład kiedy akt samoobrony następuje zbyt wcześnie i zbyt późno albo kiedy metoda samoobrony nie jest adekwatna do zagrożenia. Jest to duże uproszczenie, ale w bardzo prosty sposób tłumaczy pojęcia takie, jak eksces ekstensywny i eksces intensywny.

Prawo do użycia broni palnej a eksces ekstensywny

W przypadku ekscesu ekstensywnego mamy do czynienia z sytuacją, w której źle oceniono odpowiedni moment na akt obrony koniecznej. W takiej sytuacji agresor zostaje rażony bronią palną (albo akcesorium do samoobrony), kiedy albo jest już unieszkodliwiony, albo rezygnuje z ataku i ucieka z miejsca napaści.

Prawo do użycia broni palnej a eksces intensywny

W przypadku ekscesu intensywnego z bronią palną mamy do czynienia z sytuacją, w której narzędzie do samoobrony nie jest adekwatne do napaści. Zastrzelenie z broni palnej osoby, która próbowała wyrwać mężczyźnie torbę na laptopa, będzie przekroczeniem granic obrony koniecznej, podobnie jak byłoby nim np. zastrzelenie szczekającego do Ciebie psa, jeżeli uznałbyś go za agresywnego.

Prawo do użycia broni palnej a zastrzelenie napastnika

W sytuacji, w której napastnik został zastrzelony przez ofiarę, analizie zostaje poddane pochodzenie broni i pozwolenie na jej posiadanie, a także tragiczne wydarzenie. Jeśli sąd uzna, że ofiara użyła broni palnej do samoobrony w stanie silnego wzburzenia czy strachu, a ponadto była to jedyna szansa na uratowanie jej życia, ofiara może zostać uniewinniona. Byłoby to nadzwyczajne złagodzenie kary dla osoby, której zdolność do racjonalnej oceny sytuacji mogła zostać zaburzona, ponadto jeśli nie obroniłaby się bronią, mogłaby zginąć.

Prawo do użycia broni palnej kolekcjonerskiej

Czy przeznaczeniem broni palnej kolekcjonerskiej jest tylko bierne podziwianie przez właściciela, jej pielęgnowanie i konserwacja, czy można jej użyć np. do samoobrony, kiedy do domu włamałby się napastnik? Używanie broni kolekcjonerskiej jest możliwe na strzelnicy i teoretycznie mogłaby posłużyć do obrony własnej – z zastrzeżeniem jak wyżej. Sama amunicja do broni kolekcjonerskiej nie jest przedmiotem kolekcjonerskim.

Użycie broni palnej do samoobrony – podsumowanie

• Teoretycznie możesz użyć broni palnej do samoobrony, nawet jeśli posiadasz ją w związku z pozwoleniem wydanym w innym celu.
• Praktycznie użycie broni palnej do samoobrony nie może równać się przekroczeniu granic obrony koniecznej, czyli ekscesowi ekstensywnemu i ekscesowi intensywnemu.
• Za użycie broni palnej do samoobrony możesz odpowiadać w sądzie, zwłaszcza jeżeli napastnik zostanie ranny bądź nawet uśmiercony.
• Bez pozwolenia na broń możesz używać np. broni czarnoprochowej wyprodukowanej przed 1885 rokiem lub jej repliki, wiatrówek strzelających pociskami o energii kinetycznej mniejszej niż 17J oraz broni hukowej należącej do kategorii broni alarmowej.